موسیقی چیست؟ | درباره موسیقی، موزیک و تاریخچه و انواع آن
موسیقی چیست؟ | درباره موسیقی، موزیک و تاریخچه و انواع آن
موسیقی چیست؟ در واقع بین هفت هنر اصلی انسان موسیقی در جایگاه اول قرار دارد، البته بعضی نقاشی و طراحی را اول می دانند اما فهرست ها موسیقی را در جاگاه اول قرار داده اند، موسیقی هنر بیان و انتقال احساس از طریق صوت و آوا اسـت، مثل نقاشی کـه انتقال و بیان احساس از طریق کشیدن طرح ها اسـت و یا سینما کـه بیان و انتقال احساس و پیام خاصی از طریق عکسهای می باشد.
هفت هنر برتر انسان:
هنر اول= موسیقی
هنر دوم= حرکات نمایشی و رقص
هنر سوم= هنرهای ترسیمی، «نقاشی ، خطاطی و …»
هنر چهارم= هنرهای تجسمی، «معماری، مجسمه سازی ، شیشه گری و …»
هنر پنجم= ادبیات «نویسندگی، شامل شعر ، داستان ، فیلمنامه و…»
هنر ششم= هنرهای نمایشی، تئاتر و …
هنر هفتم= سینما
وجه مشترک هنرهای هفت گانه
1 تخیل بعنوان مهمترین عامل در شکل‌گیری آثار هنری بـه شمار می‌رود ، هرچه هنرمند حس تخیل بهتری داشته باشد آثار او در میان سایر هنرمندان شاخص تر می شود.
2 احساسات و عواطف هنرمند ، وجه اشتراک آثار هنری دراین است که بیشتر این آثار بر اساس عواطف و احساسات هنرمند شکل میگیرد و کمتر تفکر منطقی و عقلانی در پیش زمینه آثار هنری دخالت دارند . این بدین معنی نیست کـه هنرمند از عقل ، شعور و درک خود در خلق آثار استفاده نمیکند ، بـه عبارتی یعنی احساسات هنرمند بر جنبه های فکری در ابتدای شکل‌گیری طرح او برتری می‌یابد.
3 منشوری بودن و چند معنایی بودن آثار هنری ، این بدین معنی اسـت کـه وقتی هنرمند اثری را خلق می کند هرکس کـه در مقابل آن قرار میگیرد با توجه بـه تفکرات و احساسات خود می تواند برداشت متفاوتی از آثار هنری داشته باشد . بی شک وقتی یک اثر هنری از عواطف و احساسات هنرمند شکل میگیرد نمی‌تواند معنایی تک بعدی داشته باشد و استنباط ازآن متفاوت می شود.
تعریف موسیقی یا موزیک
موسیقی یا آهنگ راکه در ادبیات پارسی کهن به آن خنیا هم میگویند، یک فعالیت یا حرفه اسـت که از صدا یا سکوت تشکیل می شود. عناصر اصلی تشکیل دهنده‌ی موسیقی، ملودی، هارمونی و ریتم اسـت کـه ملودی توسط زیر و بمی صدا‌ها بـه وجود می آید.
ریشۀ کلمۀ خنیا
خنیا از لغت پارسی خونیاک و لغت اوستایی هونواک گرفته شده اسـت. هونواک از دو بخش هو «بـه معنای نیک و خوش» و نواک «بـه معنای نوا» ساخته شده اسـت کـه مجموعا هونواک را میتوان نوای خوش معنی کرد.
واژه‌ی موسیقی هم از لغت یونانی و برگرفته از واژهٔ Mousika» μουσική و مشتق از واژهٔ Μοῦσαι» می دانند. مهم ترین عامل بـه وجود آورنده‌ی موسیقی صدا و ریتم همراه با هنر بیان احساسات بـه وسیله‌ی آواست.
موسیقی یا موزیک ؟
تعاریف مختلف از موسیقی: پیشینیان و موسیقی دانان بزرگ گذشته تعاریف مختلفی از موسیقی ارائه داده‌اند کـه در ادامه به آن‌ها اشاره می کنیم:
ارسطو «از فیلسوفان یونان باستان»:
موسیقی را یکی از شاخه‌های ریاضی معرفی کرد و فیلسوفان اسلامی هم نظر او را پذیرفته‌اند مانند ابن سینا کـه در کتاب خود دربخش ریاضی از موسیقی نام برده است.
ارسطو در جای دیگری می‌گوید:
موسیقی حکمتی اسـت کـه نفوس بشر از اظهار آن در قالب الفاظ درمانده است بنابر این آنرا در قالب اصوات ظاهر می‌سازد.
افلاطون «دوّمین فیلسوف از فیلسوفان بزرگ»:
او می گوید موسیقی یک ناموس اخلاقی اسـت کـه روح بـه جهانیان، و بال به تفکر و جهش بـه تصور، و ربایش بـه غم و شادی و حیات بـه همه ی چیز می‌بخشد. موسیقی روح انسان را مناسب و هماهنگ میکند و استعداد پذیرش عدالت را در وی برمی‌انگیزد.
ابونصر فارابی:
از نظر ابونصر فارابی «از بزرگ ترین فلاسفه و دانشمندان ایرانی عصر اسلام» موسیقی علم شناسایی الحان و شامل دو علم اسـت؛ علم موسیقی عملی و علم موسیقی نظری.
ابوعلی سینا:
از نظر ابوعلی سینا «دکتر، ریاضی‌دان، منجم، فیزیک‌دان، شیمی‌دان، زمین‌شناس، شاعر، منطق دان و فیلسوف ایرانی» موسیقی علمی اسـت ریاضی کـه در آن از چگونگی نغمه‌ها از نظر ملایمت و سازگاری، و چگونگی زمان‌های بین نغمه‌ها بحث میشود.
بتهوون:
بتهوون «موسیقیدان و آهنگساز برجسته‌ی آلمانی» آهنگ یا موسیقی را مظهری میداند عالی‌تر از هر علم و فلسفه‌ای. از نظر او موسیقی هنر زبان دل و روح بشر و عالی‌ترین تجلی قریحهٔ انسانی اسـت. بتهوون می گوید: “آنجا کـه سخن از گفتن بازمی‌ماند موسیقی آغاز میشود”.
لئوپددوفن:
ریشه موسیقی بـه عهد کهن ارتباط دارد. در واقع همان روزی کـه انسان توانست برای اولین بار خوشی‌ها و رنج‌های خودرا با صدا نمایش دهد، مبدأ موسیقی بـه‌شمار می آید.
ابن خردادبه «جغرافی‌دان، تاریخ‌نویس و موسیقی‌شناس ایرانی»:
موسیقی آن اسـت کـه تـو را شاد کند و برقصاند و بگریاند و اندوهگین کند و جز آن هر چـه باشد رنج و بلاست.
موسیقی ذهن را لطیف و خوی را ملایم و جان را شاد و قلب را دلیر و بخیل را بخشنده میکند، آفرین بر خردمندی کـه موسیقی را پدیدآورد.
هگل «فیلسوف بزرگ آلمانی»:
انچه موسیقی متعلق بخود می داند همان اعماق زندگانی درون شخص اسـت موسیقی هنر خاص روح اسـت و بـه‌طور مستقیم بـه روح خطاب میکند.
واگنر:
آهنگساز، رهبر ارکستر، نظریه‌پرداز موسیقیدان و مقاله‌نویس آلمانی در تعریف آهنگ می گوید: مـن موسیقی را تنها وسیله لذت گوش بـه‌شمار نمی‌آورم بلکه آنرا محرک قلب و مهیج احساسات می دانم. موسیقی عالی‌ترین هنرهاست. موسیقی متعلق بـه دل اسـت و جاییکه دل نیست موسیقی هم وجود ندارد.
نیچه:
فیلسوف، شاعر، منتقد فرهنگی، آهنگساز و فیلولوژیست کلاسیک بزرگ آلمانی معتقد اسـت کـه تمام پدیده‌ها در مقایسه با موسیقی تنها نمادند. زندگی بدون موسیقی اشتباهی بزرگ بوده‌اسـت.
موسیقی و زیبایی شناسی
در رابطه با موسیقی سه نظریه‌ی زیبایی شناسی وجوددارد:
= موسیقی بـه مثابه زبان احساسات
= موسیقی بـه مثابه سمبل احساسات
ذات موسیقی صدا و حرکت اسـت. عده ای از پدیده‌های طبیعی مانند صدای آب، وزش باد، صدای برگ‌های درختان و … آوا‌های طبیعی موسقی هستند. این امر نشان میدهد کـه موسیقی پدیده‌ای طبیعی اسـت کـه در فطرت انسان ودر تمام فرهنگ‌ها و جوامع وجوددارد.
تاریخچه زیبایی شناسی در موسیقی
موسیقی یا آهنگ توانایی برانگیختن احساسات را دارد و این امر از بیش از دوهزار سال اسـت کـه در همه ی جای دنیا بـه اثبات رسیده اسـت. اما درک این کـه چگونه چنین احساساتی را در انسان بـه وجود می‌آورد کمی دشوار بنظر می رسد. عده ای از قدیمی ترین نظریه‌های غربی هنر را تقلیدی از طبیعت خدا می دانند.
موسیقی قادر بـه توصیف اشکال و رنگ‌های طبیعت نیست، ولی نقش بـه سزایی در تقلید اصوات موجود در عالم دارد. اما این قالب هنری غیرمفهومی و غیر تقلیدی کـه مجموعه‌ای از اصوات نظام یافته‌اسـت بـه نحو معینی تجارب زیبایی شناسانه‌ای فراهم می‌آورد کـه در ابعاد و مراتب مختلف دارای ارزش هستند.
دیدگاه ادیان نسبت به موسیقی
در دین اسلام: عده ای از فقها در اسلام موسیقی را مکروه یا حرام اعلام کرده‌اند و آن لهو و لعب میدانند «مانندشهاب الدین الهیثمی و ابن ابی الدنیا». ابن زیله نیز معتقد بود کـه موسیقی می تواند شخص رابه ارتکاب عمل گناه بکشاند. اما دراین میان ابوحامد محمد غزالی، موسیقی و سماع را جایز دانسته‌اسـت.
در دین زرتشت
بر اساس برخی مستندات پیش از حمله اعراب بـه ایران زرتشتیان با آهنگ‌های گروهی یا تک نفره آشنا بودند. زرتشتیان معتقدند کـه خواندن دعا با آواز تأثیر بیشتری دارد.
دسته بندی یا تقسم بندی موسیقی
موسیقی یا آهنگ رابه روش‌های مختلفی تقسیم بندی می کنند کـه عبارتند از، تقسیم بندی موسیقی براساس زمان یا دوران پیدایش:
= موسیقی قرون وسطی
= موسیقی رنسانس
= موسیقی دوره باروک
= موسیقی کلاسیک
= موسیقی رومانتیک
= موسیقی مدرن
= موسیقی معاصر
تقسیم بندی موسیقی براساس مکان
= موسیقی بومی
= موسیقی نواحی
= موسیقی شرقی
= موسیقی غربی
= موسیقی ایرانی
= موسیقی عربی و …
تقسیم بندی موسیقی براساس ساختار آواشناسی
کوانتو تونیک «بـه آن دسته از موسیقی‌هایی کـه دارای نت‌های جداگانه مشخص با فاصله موسیقایی باشد میگویند». استریم تونیک «بـه موسیقی بدون فواصل – موسیقی دارای نت‌های پیوسته می گویند».
تقسیم بندی موسیقی براساس ساختارگام
= گام کروماتیک
= گام دیاتونیک
تقسیم بندی موسیقی براساس اولویت کلام یا ساز
= موسیقی کلامی
= موسیقی بی‌کلام
تقسیم بندی موزیک براساس کاربرد
= موسیقی درمانی
= موسیقی رقص
= موسیقی فیلم
= موسیقی نظامی «مارش»
تقسیم بندی از لحاظ سازبندی «ارکستراسیون»
= موسیقی تک سازی «Solo»
= موسیقی سمفونیک
= موسیقی اپرا
= دو نوازی «دوئت»
= سه نوازی «تریو»
= چهارنوازی «کوارتت»
= موسیقی تلفیقی «فیوژن»
= موسیقی ضربی
= موسیقی آرشه‌ای «مانند کوارتت زهی، گروه ساز‌های بادی»
= موسیقی آوایی «وکال» – مانند آثار ارکستر آوازی تهران یا گروه کر کلسیا
تقسیم بندی بر پایه فرم موسیقی
= سونات
= سمفونی
= پرلود «پپش درآمد»
= مینوئت
= پیشنوا «اُورتور»
= کنسرتو
= لایتموتیف یا نغمه معرف «leitmotiv بـه معنی نغمهٔ راهبر یا شاخص»
تقسیم بندی بر اساس دستگاه یا مقام «در موسیقی ایرانی»
موسیقی سنتی ایرانی شامل هفت دستگاه و پنج آوازاست. هفت دستگاه عبارتند از:
= دستگاه ماهور
= دستگاه شور
= دستگاه همایون
= دستگاه نوا
= دستگاه سه گاه
= دستگاه چهارگاه
= دستگاه راست پنجگاه
پنج آواز شامل:
= آواز بیات ترک
= ابوعطا
= افشاری
دشتی و اصفهان. هر آواز یا دستگاه میتواند شامل تعدادی گوشه باشد.
و در ادامه تاثیر موسیقی در تمرکز و یادگیری
تاثیر موسیقی بر یادگیری را در همه ی‌ی سنین میتوان مشاهده کرد. فرد در حین نواختن و تمرین کردن یا گوش دادن بـه موسیقی تمام تمرکز و حواس خود رابه موسیقی میدهد کـه این امر موجب افزایش دقت فرد می شود. موسیقی همچنین باعث افزایش سرعت یادگیری و میزان آی کیو میشود.
در جامعه‌ی امروزی، هنر و بـه خصوص موسیقی علاوه بر بحث زیبایی شناسی و لذت و آرمشی کـه بـه انسان میدهد، بـه یک حرفه تبدیل شده و راه و روشی برای تقویت مهارت‌های دیگر در بشر اسـت. تاثیر موسیقی بر یادگیری امری انکار ناپذیر اسـت و این روز‌ها عده‌ی زیادی از موسیقی برای تقویت مهارت‌هایی بـه خصوص برای کودکان استفاده می کنند.
تاثیر موسیقی بر مغز
قطعات موسیقی بر اساس ترکیب فواصل موسیقایی و ریتم، دارای ارتعاشات خاصی هستند کـه موجب تحریک سلول های عصبی می شود و این تحریکات احساسات و انگیزه را در افراد تقویت می کند. موسیقی و نوع آن تاثیر بسیار مثبت و مستقیمی روی مغز می گذارد. برای مثال:
یک موسیقی با ریتم تند یا محتوای شعری مثبت باعث تحریک قوه‌ی یادگیری میشود. نواختن یک ساز و فراگیری آن بـه تقویت تمرکز در مطالعه، درس خواندن و نوشتن کمک می کند. بـه خصوص گوش دادن و نواختن قطعات آهنگسازان معروف مانند باخ، موتزارت و هندل. موسیقی با ریتم تند انرژی‌های منفی و خستگی را ازبدن دور می کند. موسیقی آرام فرد را ریلکس می کند.
تاثیر موسیقی بر یادگیری
موسیقی برای همه ی‌ی سنین مفید و لذت بخش اسـت و باعث افزایش تمرکز و دقت در کار‌ها و فعالیت‌ها می شود. همچنین گوش دادن بـه موسیقی باعث داشتن ذهنی آرام و خلق و خوی مثبت می شود. علاوه بر این نوع موسیقی هم بر یادگیری موثر اسـت؛ موسیقی باید مورد علاقه‌ی فرد باشد. مثلاً در عده ای از افراد موسیقی بدون کلام تاثیر بیشتری دارد.
استفاده از موسیقی یکی از روش‌های اساسی برای آموزش کودکان در هر زمینه‌ای اسـت. آموزش موسیقی در سن کم و بـه کودکان بـه گونه‌ای اسـت کـه کودکان بـه درک ریتم، یادگیری نت‌ها، هم خوانی و نواختن ملودی‌های ساده و کودکانه با ساز‌های کودکان «از قبیل زایلافون، فلوت ریکوردر و ساز‌های ضربی ساده» مشغول و آشنا می شوند.
ارزش‌های اجتماعی یادگیری موسیقی بر نظریاتی بنا شده اسـت کـه بخشی ازآن‌ها بـه اثرات فراموسیقایی آموزش موسیقی در سنین کودکی اشاره دارد؛ بـه طوری‌که قدمت این نظریه‌ها در جامعه کشور آمریکا بـه بیش از یک قرن میرسد. در کشور‌هایی مانند کشور آمریکا و دیگر کشور‌ها برنامه‌هایی با هدف تثبیت تاثیر موسیقی بر یادگیری و افزایش نمرات دانش آموزان ارائه می شود.
موسیقی در یادگیری عمیق و ماندگار تاثیر فراوانی می گذارد و باعث تقویت و رشد ذهنی می شود. بین دو فرد با میزان هوش و آی کیو یکسان فردی کـه موسیقی را فرا گرفته اسـت دارای سرعت یادگیری بیشتر اسـت. چون کودک در خلال نواختن و تمرین موسیقی، قوه تفکر خود رابه کار می‌اندازد و از طریق تمرکز و تفکر بـه تمرین می پردازد.
یک موسیقی دان آلمانی می گوید کـه موسیقی تاثیر زیاد و مثبتی بر هوش و آینده‌ی کودکان دارد. برای اثبات این موضوع طی یک آزمایش و تحقیق دو گروه ده نفره از کودکان تشکیل دادند و میزان توانایی، دقت، تمرکز و سرعت این بچه‌ها را هنگام پازل بازی مورد بررسی قرار دادند. این کودکان هرروز بـه مدت سی دقیقه آموزشی همراه با موسیقی داشتند.
پس از شش ماه مشاهده کردند کـه بچه‌ها در چیدن و سرعت عمل قطعات پازل پیشرفت زیادی داشتند. طی یک مطالعه‌ی تحقیقاتی دیگر نیز نشان داده شده اسـت، کودکانی کـه حداقل سه سال آموزش نوازندگی یک ساز را دارند از نظر توانایی‌های شنوایی بهتر از دیگر کودکان عمل میکنند. همچنین دارای دایره‌ی لغات و توانایی‌های استدلال غیرکلامی بهتری هستند.
موسیقی و ریاضی
با مراجعه بـه کتاب‌هایی مثل کتاب شفا ابن سینا متوجه خواهیم شد کـه علم موسیقی از دیرباز بر پایه‌ی ریاضی استوار بوده اسـت؛ و همانطور کـه می دانیم ابن سینا در کتاب خود موسیقی را در مبحث ریاضی مطرح کرده اسـت. لذا میتوان از تاثیر موسیقی بر یادگیری ریاضی و رابطه آن دو باهم نیز سخن گفت.
صدای پس زمینه باعث تقویت خلاقیت میشود
باوجود این کـه موسیقی تند و بلند انرژی بخش اسـت، ولی همیشه هم بهترین گزینه نیست. در بحث خلاقیت موسیقی ملایم تاثیر بیشتری میگذارد و همچنین موسیقی پس زمینه نقطه عطفی برای خلاقیت میشود.
در واقع موسیقی ملایم باعث دشواری پردازش شده و منجر بـه افزایش پردازش انتزاعی و خلاقیت بالاتری میشود. بـه عبارت دیگر، هنگامیکه در تلاش برای پردازش یک کار هستیم، بـه سمت روش‌های خلاقانه‌تر میرویم.
موسیقی در برنامۀ روزانۀ کدام دانش آموزان ضروری است؟
عده ای از مشکلات هستند کـه قطعا موسیقی بـه رفع آن‌ها کمک بسزایی می کند. مانند: دانش آموزانی کـه در برخی دروس مردود شده‌اند باید موسیقی را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود قرار دهند.
افرادی کـه اختلال یادگیری دارند؛ و فاقد قدرت تخیل هستند. افرادی کـه اعتماد بـه نفس کافی ندارند. کودکانی کـه تفکرات و احساسات اجتماعی‌شان پائین‌تر از استاندارد‌های آموزشی اسـت. کسانی کـه دچار افسردگی، استرس و اضطراب هستند.
اثرات مثبت موسیقی
با یک جمع بندی برای اثرات مثبت موسیقی می توان بـه این نتایج رسید: افزایش حس اعتماد بـه نفس و قدرت عمل کـه می تواند با گوش کردن بـه موسیقی تقویت شود. تقویت نظم و افزایش ضریب هوشی یا آی کیو؛ با آموختن موسیقی در طولانی مدت ۷ امتیاز بـه میزان IQ یا ضریب هوشی اضافه می کند در حالی‌کـه آموزش هنرهای نمایشی ۳ تا ۴ امتیاز بـه ضریب هوشی آن‌ها خواهد افزود.
آموزش یک ساز موسیقی می تواند در التیام رفتار، حافظه و دانش عمومی کودکان تاثیر مثبت داشته باشد. موسیقی باعث توسعه و بزرگ تر شدن قسمت چپ مغز کودکان شده و حافظه کودکان را ۲۰ درصد افزایش می دهد. تمرینات گروهی موسیقی، همکاری و هماهنگی با یک دیگر و مهارت‌های اجتماعی رابه کودکان آموزش میدهد.
در نهایت، با توجه بـه اثرات مثبت یادگیری موسیقی و همچنین توجه بـه این کـه دوران کودکی نقشی حساس و تعیین کننده در زندگی آینده‌ی فرد داشته ودر این دوران یادگیری افراد در بالاترین درجه‌ی خود اسـت، از آموزش موسیقی بـه کودکان خود غافل نشوید.
